Hatanı Fark Et Defteri ile Sınıf Yönetimi Nasıl Yapılır?

İstenmeyen öğrenci davranışları eğitim-öğretim sürecinde öğretmenleri en çok uğraştıran konuların başında gelmektedir. İstenmeyen öğrenci davranışları yani olumsuz davranışlar öğretmenden öğretmene farklılık gösterebilmektedir. Bir öğretmen sınıfta öğrencilerin izin almadan dolaşmalarına izin verebiliyorken başka biri için bu kabul edilemez bir hareket olarak görülebilmektedir. Paul R. Burden’ın “Classroom Management (Sınıf Yönetimi)" adlı kitabında olumsuz davranışlar üzerine yaptığı tanım da bu farklılığı destekler niteliktedir. Burden “öğrencinin kendisinin ve arkadaşlarının öğrenme süreçlerini engelleyen ve öğretmenin öğretim sürecini olumsuz etkileyen her türlü davranış” olarak tanımladığı olumsuz davranışların öğrenme/öğretme sürecini zorlaştırdığı aşikârdır.
        Birçok öğretmen hem kendileri hem de sınıfındaki diğer tüm öğrenciler için “olumsuz” olarak kabul ettiği davranışları öğretim yılının en başında öğrencilerine bildirir. Bildirim şekli de öğretmenler arasında farklılık gösterse de yıl içerisinde olumsuz davranışlar ortaya çıkmaya devam eder. Peki öğrenciler ve öğretmenler üzerinde istenmeyen etkileri olan bu davranışların ortaya çıkma sebebi nedir? Çocuklar niçin sınıf ortamını bozmak isterler? Kuralların varlığını bilmelerine rağmen neden bu davranışları gösterme eğiliminde olurlar?
        Hüseyin Başar “Sınıf Yönetimi” adlı kitabında öğrencilerin olumsuz davranışlarının üç nedenden kaynaklandığını ve bu durumlarda kısaca ne yapılması gerektiğini belirtmiştir.
1-Öğrenci nasıl davranacağını bilmediği için olumsuz davranır, bu durumda ona doğru davranışı öğretmek gerekir.
2-Öğrenci davranışı bilir, fakat zamanını kestiremez, bu durumda ona uygun zamanın ne olduğunu işaret etmek gerekir.
3-Öğrenci davranışı ve zamanını bilir, fakat ara sıra unutur. Bu yüzden çoğu zaman yanlış yaptığının farkında değildir. Bu durumda ona, kendini yönetme yollarını öğretmek gerekir.
     Böylesi durumlarda öğrencilerle kurallar hakkında konuşmak her zaman işe yaramayabilir. Ortaya çıkan olumsuz davranışların üzerini kapatmak, bu davranışları görmezden gelmek veya öğrencilerin kendi aralarında anlaşmalarını beklemek ise daha büyük problemlerin yaşanmasına neden olmaktadır. Olumsuz bir davranış kendini gösterdiğinde olayın çocukla beraber incelenmesi ve davranışlarının olası sonuçları üzerinde çocuğun düşündürülmesi gerekmektedir.
    Öğrenciden öğrenciye şeklinde seyreden olumsuz davranışları ele alırken her iki tarafın da çözüm sürecinde yer alması gerekmektedir.  Sorunu yaşayan öğrencilerle birlikte yapılacak inceleme olumsuz davranışta bulunan çocuğun empati yapabilmesini sağlama adına da önemlidir. Yaşanan olaydan karşı tarafın olumsuz etkilendiğini görmesi çocuğun yaptığını sorgulamasını sağlayabilir.             Özellikle karşı tarafın dinlenmesi olumsuz davranışta bulunan çocuğun kendi davranışlarının sonucunu görmesi açısından oldukça değerlidir. Davranışın sonucunda neler yaşandığını gören çocuk olayı karşı taraf açısından da değerlendirmiş olur.
    Bir sınıf öğretmeni olarak olumsuz davranışları görmezden gelmek yerine her zaman üzerine gitmeye, nedenlerine ve olası sonuçlarına odaklanmaya çalışıyorum. Öğrencilerime olumsuz davranışlarının sonuçlarını gösterme adına “Hatanı Fark Et” ismini verdiğim bir uygulamadan bahsetmek istiyorum. Sınıfta oluşan olumsuz davranışları “Hatanı Fark Et Defteri” adını verdiğimiz bir deftere yazıyoruz. Olayın ne olduğunu kısaca yazdıktan sonra defteri olayın kahramanı ya da kahramanlarına verip olayı bir de kendi açılarından anlatmalarını istiyoruz. Çocuklar olayı yazarken aslında tekrar yaşamış oluyor ve davranışının aslında olumsuz olabileceğini ilk olarak o anda fark ediyor. Varsa davranıştan etkilenen diğer öğrenci de kendi açısından aynı olayı anlatıyor. Daha sonra her öğrenci sesli bir şekilde yazdığını okuyor. Ardından bu davranışın olası sonuçları üzerinde düşünüp bulduklarımızı deftere yazıyoruz. Bu noktada öğretmen nasihat etmiyor, akıl vermiyor, ceza ile korkutmuyor. Davranışlarının nelere neden olabileceğini fark eden çocuk hatasını fark etmiş oluyor. Sonraki aşamada bu davranışın tekrarlanmaması için çözüm yollarını konuşup deftere yazıyoruz. Son olarak deftere imzalarımızı atıp ayrılıyoruz.
    Sınıf yönetimi ders bittikten sonra başlayan süreçtir. Bu nedenle uygulamayı teneffüsler ve okul çıkış saatlerinde gerçekleştiriyoruz. Sınıf içerisinde öğrenci, yanlışının konuşulmasından hoşlanmaz ve doğru davranışı öğrenmeye karşı direnç gösterir. Hatta yanlış davranışını savunma konumuna geçebilir. Çocuğun gerçekten hatasını fark etmesini istiyorsak bireysel ve küçük gruplarla ders dışı zamanları kullanmak önemli.
    Okul lavabosunda sıvı sabunu gereksiz yere bitirip baloncuk çıkarma oyunu oynayan bir öğrencimle bu uygulamayı yaptığımızda sadece davranışlarının sonuçlarını yazınca öğrencimin gözleri dolmuştu. “Öğretmenim ben gerçekten böyle bir duruma neden olduğumu bilmiyordum. Şimdi çok üzgünüm.” demişti.
    Başka bir öğrencimle arkadaşını rahatsız ettiği için bir araya geldiğimizde daha olayı anlatma aşamasında “Öğretmenim ben onun da eğlendiğini zannediyordum. Bana istemediğini söylemedi.” şeklinde açıklama yapmıştı.
    İstenmeyen öğrenci davranışlarının her sınıf ortamında farklı yaşanabileceği ve sınıf yönetimini sağlama adına geliştirilen etkinliklerin her sınıf ve öğrencide aynı şekilde işe yaramayabileceği unutulmamalıdır. Bu farklılığı meydana getiren temel unsur, öğretmenin sınıf yönetimi bilgi ve becerilerine sahip olma düzeyidir. Bu konudaki bilgi seviyemizi geliştirdiğimiz ölçüde daha sağlıklı öğrenme ortamları oluşturabiliriz.